تذروی ابهریتَذَرْویِ اَبْهَری، از شاعران پارسی‌گوی شبه قارۀ هند در سده ۱۰ق/۱۶م می‌باشد. ۱ - پیشینهموطن اصلی او ابهر است، ولی گروهی وی را از قزوین می‌دانند. [۱]
هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، ج۱، ص۴۰۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
[۲]
آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش.
تذروی از بستگان مولانا نرگسی ابهری (د ۹۳۸ق/۱۵۳۲م)، محتسب هرات بود. [۳]
شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۵۵، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۴]
آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲ - روی آوردن به سیاحتوی در جوانی به سیاحت روی آورد. نخست به عثمانی سفر کرد و در آن‌جا به خدمت سلطان عثمانی رسید و در پناه خواندگار و فرزندان وی، مدتی روزگار گذراند [۵]
رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۳، ص۱۹۴، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
[۶]
گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۰۹، تهران، ۱۳۶۹ش.
سپس در دورۀ فرمانروایی بیرام‌خان (د ۹۶۸ق/۱۵۶۱م)، از پیشکاران اوایل حکومت اکبرشاه، از عثمانی به هند رفت و از مقربان درگاه وی شد. [۷]
گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، ج۱، ص۱۲۵، بمبئی، ۱۳۳۶ش.
[۸]
شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۵۵-۵۶، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
تذروی در جنگ دامن کوه، به دست شمس‌الدین، خان اعظم اتکه، اسیر شد و مدتی بعد آزاد گردید و مورد توجه خاص و عنایات او قرار گرفت. [۹]
شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۵۶، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۳ - تبحر در سرودن غزلتذروی در سرودن غزل و مثنوی تبحر داشت. [۱۰]
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۱، ص۵۴۱، تهران، ۱۳۴۴ش.
[۱۱]
گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۰۹، تهران، ۱۳۶۹ش.
وی دیوانی داشته که ظاهراً مفقود شده است [۱۲]
آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش.
از او دو مثنوی باقی است: یکی به نام «حسن یوسف» که تذروی آن را به نام سامی یوسف محمدخان، پسرخان اعظم اتکه سروده [۱۳]
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۱، ص۵۴۱، تهران، ۱۳۴۴ش.
و دیگری، مثنوی در جواب «ده نامۀ» ابن عماد (د ۸۰۰ق/ ۱۳۹۸م) است که آن را به نام اعظم‌خان گوگلتاش، سروده است. [۱۴]
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۱، ص۵۴۱، تهران، ۱۳۴۴ش.
[۱۵]
رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۳، ص۱۹۴، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
۴ - وفاتتذروی در جمادی‌الاول ۹۷۵/ نوامبر ۱۵۶۷ به دست گروهی از دزدان کشته شد. وی را در خانه‌اش در آگره به خاک سپردند. [۱۶]
شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۵۶، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۵ - فهرست منابع(۱) آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش. (۲) احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م. (۳) رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش. (۴) شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م. (۵) گلچین معانی، احمد، کاروان هند، تهران، ۱۳۶۹ش. (۶) گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، بمبئی، ۱۳۳۶ش. (۷) نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، ۱۳۴۴ش. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تذروی ابهری»، شماره۵۸۳۷. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|